Sanprobi

Czy odporność rzeczywiście pochodzi z jelit?

Niektóre mamy dziwią się – dlaczego moje dziecko wciąż choruje, podczas gdy inne dzieci przechodzą infekcje znacznie rzadziej? Mówi się, że odporność pochodzi z jelit. I rzeczywiście – badania z ostatnich lat pokazują, że stan mikrobioty, czyli mikroorganizmów zamieszkujących nasze jelita, ma ogromne znaczenie dla naszego układu immunologicznego. Jeśli wiemy jak na nią mądrze wpłynąć – otrzymujemy klucz do naszego zdrowia.

Małe dzieci przechodzą nawet kilka infekcji w ciągu roku, ponieważ ich układ odpornościowy dopiero się kształtuje. Po każdej infekcji powstają limfocyty B oraz T, które coraz skuteczniej bronią organizmu dziecka. Ważne jest jednak, by te pierwsze infekcje nie kończyły się antybiotykoterapią i przebiegały w miarę łagodnie. Mądrze oddziałując na mikrobiotę, jesteśmy w stanie to osiągnąć.

Rozmowy mikrobioty z układem odpornościowym

Jelito dziecka zasiedlane jest przez mikroby z dróg rodnych mamy już podczas porodu. Są to bakterie z rodzaju Lactobacillus. Już niedługo później, w trakcie karmienia piersią, dołączają do nich Bifidobacterie – które dominują w mikrobiocie małego dziecka. Bakterie te mają ogromne znaczenie dla rozwoju układu odpornościowego. W doświadczeniach wykonanych na zwierzętach  germ-free (wyhodowanych w jałowych warunkach i nie posiadających żadnych bakterii w swoich jelitach), wykazano, że brak mikrobioty wywołuje poważne upośledzenie odporności.

Jelito jest tak naprawdę największą powierzchnią kontaktu ze światem zewnętrznym i z tego powodu całą „rurę” przewodu pokarmowego otacza GALT (gut associate lymphoid tissue) – czyli tkanka limfatyczna związana z jelitami. Jest to najliczniejsze skupienie komórek odpornościowych w naszym organizmie. Z jednej strony bronią one granicy jelit, tak by nie przenikały przez nią bakterie patogenne. Bakterie te dostając się do naszego organizmu, mogłyby wywołać infekcję. Z drugiej strony komórki odpornościowe „negocjują” z bakteriami komensalnymi (czyli korzystnie wpływającymi na nasze zdrowie) i bakteriami probiotycznymi, zamieszkującymi jelito. Układ odpornościowy nie walczy z tymi bakteriami, ale w zamian otrzymuje od nich pomoc w obronie swoich granic.

Probiotyki na straży odporności

Bariera jelitowa dzieląca światło jelita i wnętrze naszego organizmu, to tylko jedna warstwa komórek. To najcieńsza bariera w naszym organizmie – nabłonek w płucach jest już np. wielowarstwowy.

Bariera jelitowa jest pokryta śluzem, produkowanym przez komórki nabłonka. W śluzie osiedlają się właśnie bakterie komesalne i probiotyczne. W jaki sposób wpływają na odporność? Przede wszystkim zajmują miejsce, przez co utrudniają przyleganie do nabłonka bakterii patogennych. Zabierają im też składniki pokarmowe. Do tego probiotyki produkują bakteriocyny, czyli związki które ograniczają wzrost innych baterii. Bakteriocyny utrudniają również życie wirusom – np. pantarycyny produkowane przez probiotyk L. platarum 299v blokują białko wirusa wywołującego COVID.

Probiotyki poprawiają również integralność, czyli „szczelność” bariery jelitowej. I co najważniejsze stymulują komórki naszego układu odpornościowego do produkcji immunoglobuliny A (IgA). IgA  to rodzaj przeciwciał, który chroni śluzówkę jelit poprzez wiązanie i neutralizację obcych antygenów i toksyn. IgA hamuje zatem przyleganie bakterii i wirusów do komórek nabłonka jelitowego i ich późniejszą penetrację do organizmu. To od koncentracji IgA w śluzówkach zależą w znacznej mierze zdolności naszego organizmu do obrony przed patogenami wywołującymi infekcje. Bez „działalności” bakterii probiotycznych ilość wydzielanego IgA byłaby znacznie mniejsza.

Komórki odpornościowe z jelit chronią cały organizm

Czy korzystny wpływ na układ immunologiczny jelit przekłada się na odporność całego organizmu? Zdecydowanie tak. Jelita są kluczowym miejscem, w którym kształtuje się odporność nabyta. To tutaj komórki układu odpornościowego stykając się z patogenami nabierają umiejętności szybkiego ich rozpoznawania i zwalczania. Komórki  układu immunologicznego są bardzo mobilne. Limfocyt, który dziś znajduje się w jelitach, jutro może być w płucach. Jeśli „nauczył się” w jelitach rozpoznawać patogeny, będzie spełniał swoje funkcje obronne również w innych tkankach.

Korzystny układ mikrobioty, odciąża również układ immunologiczny, który zamiast gasić pożar w jelitach, może zmobilizować swoje siły do obrony innych śluzówek.

Probiotyki na odporność?

Badania wykonane na zarażonych wirusem zwierzętach pokazały, że probiotyki,  mimo iż podawano je doustnie, oddziaływały na poprawę odpowiedzi immunologicznej płuc. W doświadczeniach zaobserwowano, że zmniejszało się miano wirusa i rosła przeżywalność zainfekowanych zwierząt.

Opublikowane niedawno badania, w których wzięło udział prawie 7000 dzieci od 1 miesiąca życia do 11 lat, pokazały, że stosowanie probiotyków zmniejsza ilość zachorowań, skraca czas ich trwania i ogranicza konieczność stosowania antybiotyków. Takiej skuteczności można spodziewać się, kiedy probiotyk stosuje się długofalowo – co najmniej 3 miesiące.

Antybiotyk? Tylko w ostateczności.

Stosowanie antybiotyków w infekcjach powinno być ograniczane tylko do uzasadnionych przypadków. Należy podkreślić, że większość infekcji to infekcje wirusowe, a antybiotyki nie działają na wirusy. Z kolei probiotyki zwiększając ilość IgA, uszczelniając barierę jelitową i produkując bakteriocyny, ograniczają penetrację wirusów przez błony śluzowe do organizmu.

Do tego terapia antybiotykami dziesiątkuje bytujące w jelitach bakterie komensalne i probiotyczne i tym samym osłabia odporność. Częste stosowanie antybiotyków u małych dzieci sprzyja również zaburzeniom wzrostu, otyłości, rozwojowi alergii i astmy. Ma to związek z dysbiozą, czyli zachwianiem równowagi mikrobioty jelitowej. Ma ona miejsce nawet przez pół roku po zażywaniu antybiotyku. Z tego względu w razie konieczności zastosowania antybiotyku, probiotyk należy przyjmować od samego początku terapii. Korzystne będzie także późniejsze, kilkutygodniowe, a nawet kilkumiesięczne podawanie probiotyku.

Jaki probiotyk wybrać dla dziecka?

Probiotyk dla dziecka powinien być przede wszystkim bezpiecznym i dobrze przebadanym preparatem. Powinien zawierać zliofilizowane żywe kultury bakterii. Tanie probiotyki, wyprodukowane w nieodpowiedniej technologii, nie posiadają często odpowiedniej żywotności szczepów. Najlepiej by probiotyk miał odpowiednie rekomendacje np. Centrum Zdrowia Dziecka. Ważne też by nie zawierał alergenów – jedną z najbezpieczniejszych, hipoalergicznych substancji nośnikowych dla kropli probiotycznych jest masło shea.

Odpowiednim szczepem dla dzieci jest np. Lactiplantibacillus plantarum 299v. Szczep ten podawano w jednym z badań dzieciom uczęszczającym do żłobka, po to by ograniczyć ilość infekcji biegunkowych. Po3 miesiącach podawania probiotyku, okazało się, że u dzieci znacząco zmniejszyła się nie tylko ilość biegunek, ale i infekcji górnych dróg oddechowych.

1. plantarum jest również gatunkiem probiotycznym, który wykazuje aktywność przeciwko wirusowi grypy. To nie koniec zalet tego probiotyku. Lactiplantibacillus plantarum 299v jest to jedyny szczep, dla którego udowodniono, że poprawia wchłanianie żelaza z diety. Z kolei niski poziom żelaza, bardzo często przyczynia się do rozwoju anemii z niedoboru żelaza. Tego typu anemia jest często trudna do wychwycenia, ponieważ jej objawy są niespecyficzne. Dziecko ma wówczas trudności związane z koncentracją, łatwo się męczy i …ma problemy z odpornością oraz nawracające infekcje.

Co zrobić dla jelit, by dziecko nie chorowało?

Badania z ostatnich kilku lat pokazują, że dla odporności mają znaczenie dostateczna ilość snu, unikanie stresu, odpowiednie nawodnienie organizmu, umiarkowana aktywność fizyczna i dieta w której znajdują się duże ilości warzyw, owoców i innych wysokobłonnikowych produktów roślinnych. W diecie powinna znaleźć się też odpowiednia ilość kwasów omega-3. Wszystkie te czynniki korzystnie wpływają na stan mikrobioty jelitowej.

Prawidłowa dieta powinna dostarczać też odpowiednie ilości witamin, antyoksydantów oraz minerałów, co często w praktyce jest trudne. Czy powinniśmy wobec tego suplementować witaminy aby poprawić odporność dziecka? Badania pokazują, że istotne jest zadbanie o prawidłowy poziom witaminy D. Popularna witamina C niestety nie podnosi u dzieci odporności. Wsparciem dla organizmu dziecka w sezonie infekcyjnym mogą być wobec tego zdrowy, higieniczny tryb życia, odpowiednie żywienie oraz ewentualna suplementacja kwasów omega-3, witaminy D i probiotyków.

Literatura:

Mazziotta C, Tognon M, Martini F, Torreggiani E, Rotondo JC. Probiotics Mechanism of Action on Immune Cells and Beneficial Effects on Human Health. Cells. 2023 Jan 2;12(1):184.

Liu Y, Wang J, Wu C. Modulation of Gut Microbiota and Immune System by Probiotics, Pre-biotics, and Post-biotics. Front Nutr. 2022 Jan 3;8:634897.

Jernberg C, Löfmark S, Edlund C, Jansson JK. Long-term impacts of antibiotic exposure on the human intestinal microbiota. Microbiology (Reading). 2010 Nov;156(Pt 11):3216-3223.

de Gunzburg J, Ghozlane A, Ducher A, Le Chatelier E, Duval X, Ruppé E, Armand-Lefevre L, Sablier-Gallis F, Burdet C, Alavoine L, Chachaty E, Augustin V, Varastet M, Levenez F, Kennedy S, Pons N, Mentré F, Andremont A. Protection of the Human Gut Microbiome From Antibiotics. J Infect Dis. 2018 Jan 30;217(4):628-636.

Zhao Y, Dong BR, Hao Q. Probiotics for preventing acute upper respiratory tract infections. Cochrane Database Syst Rev. 2022 Aug 24;8(8):CD006895.

Park S, Kim JI, Bae JY, Yoo K, Kim H, Kim IH, Park MS, Lee I. Effects of heat-killed Lactobacillus plantarum against influenza viruses in mice. J Microbiol. 2018 Feb;56(2):145-149.

Vonderheid SC, Tussing-Humphreys L, Park C, Pauls H, OjiNjideka Hemphill N, LaBomascus B, McLeod A, Koenig MD. A Systematic Review and Meta-Analysis on the Effects of Probiotic Species on Iron Absorption and Iron Status. Nutrients. 2019 Dec 3;11(12):2938.

Ribeiro H, Vanderhoof JA. Reduction of diarrheal illness following administration of Lactobacillus plantarum 299v in a daycare facility. J Pediatr Gastroenterol Nutr 1998;26:561.

Nordström EA, Teixeira C, Montelius C, Jeppsson B, Larsson N. Lactiplantibacillus plantarum 299v (LP299V^®): three decades of research. Benef Microbes. 2021 Oct 11;12(5):441-465. doi: 10.3920/BM2020.0191. Epub 2021 Aug 9. PMID: 34365915.

Nazwa firmy: SANPROBI sp. z o.o. sp. k.

Adres: ul. Kurza Stopka 5/C 70-535 Szczecin

E-mail: [email protected]

Strona WWW: https://sanprobi.pl/